فلسفه انتظار

از آثار مثبت و سازنده باور دینىِ انتظار در مورد ولى و حجّت خدا این است که این اعتقاد ـ که ریشه در اعماق فرهنگ اصیل اسلامى دارد و از «قرآن و سنّت» گرفته شده است ـ سبب اتّحاد و قوّت قلب و تصمیم گیرى و اهتمام شدید افراد نسبت به انجام تکالیف و وظایف شرعى مى شود و از سوى دیگر موجب خلوص نیّت و تهذیب نفس و رشد اخلاقى در فرد و اجتماع مى گردد. چنین اعتقادى

از آثار مثبت و سازنده باور دینىِ انتظار در مورد ولى و حجّت خدا این است که این اعتقاد ـ که ریشه در اعماق فرهنگ اصیل اسلامى دارد و از «قرآن و سنّت» گرفته شده است ـ سبب اتّحاد و قوّت قلب و تصمیم گیرى و اهتمام شدید افراد نسبت به انجام تکالیف و وظایف شرعى مى شود و از سوى دیگر موجب خلوص نیّت و تهذیب نفس و رشد اخلاقى در فرد و اجتماع مى گردد. چنین اعتقادى با این نظریه که «غیبت، باعث تفرقه و ضعف و سستى در مردم مى شود» مغایرت اساسى دارد. زیرا این اعتقاد و باور دینى بهترین وسیله انذار نسبت به کارهاى منفى و خلاف اخلاق است و مردم را از ارتکاب معاصى و گناهان باز مى دارد. از سوى دیگر، اعتقاد به ظهور حضرت مهدى(علیه السلام)بهترین عامل تشویق و ترغیب به کارهاى خیر و اعمال صالح است. 

به همین جهت است که در روایات منقول از پیامبر اکرم و ائمه اطهار(علیهم السلام)، انتظار از برترین اعمال شمرده شده است چنانکه پیامبر اکرم مى فرماید:

«أفضل أعمال اُمّتی انتظار الفرج من اللّه عزّوجلّ».

«بهترین اعمال امّت من، انتظار فرج از سوى خداوند عزّوجلّ است».

بدون شک، انتظار فرج هنگامى از برترین عمل هاى امّت خواهد بود که شخص منتظر سعى کند تمام اعمال و کردار خود را بر اساس موازین اسلام و بدون سهل انگارى انجام دهد.

این جا است که باید گفت: کسانى که اسلام را طبق سفارش پیامبر از اهل بیت آن حضرت گرفته اند، هیچ مشکل فکرى و عقیدتى نسبت به اعتقادات اسلامى ندارند؛ زیرا از پیامبر اکرم نقل شده است که فرمودند:

«مثل أهل بیتی کمثل سفینة نوح من توسّل بهم نجى و من تخلّف عنهم هلک».

«مَثَل اهل بیت من، مَثَل کشتى نوح است; هر که متوسّل به آن شد، نجات یافت و هر که از آن تخلف ورزید، هلاک گردید».

آرى! اگر طنطاوى و ابن خلدون و امثال آن ها، موضوع انتظار ظهور حضرت مهدى(علیه السلام) را از دیدگاه مبارک امام صادق(علیه السلام) مى نگریستند، هیچ وقت مرتکب اشتباهاتى که آنان را بدنام ساخته است، نمى شدند و انتظار را عامل رکود نمى دانستند; بلکه منتظران را افرادى پر تلاش و فعال مى دانستند همانگونه که امام صادق(علیه السلام)مى فرمایند:

«المنتظر للثّانی عشر کالشاهر سیفه بین یدی رسول اللّه(صلى الله علیه وآله وسلم)یذبّ عنه».

«منتظر امام دوازدهم ـ حضرت مهدى(علیه السلام) ـ مانند کسى است که در رکاب پیامبر گرامى اسلام(صلى الله علیه وآله وسلم)شمشیر کشیده، از آن حضرت دفاع مى کند».

از مفهوم این حدیث و احادیث دیگر به این مضمون، روشن مى شود که اعتقاد به ظهور حضرت مهدى(علیه السلام) نه تنها ایجاد ضعف در افراد نمى کند، بلکه موجب تحرّک و آمادگى زیاد در آن ها مى شود. زیرا کسى که بخواهد در حضور شخصیّتى مانند پیامبر گرامى، از اسلام و ارزش هاى والاى آن دفاع کند و در راه خدا شمشیر بزند، باید آمادگى کافى داشته باشد.

در روایت دیگرى امیرالمؤمنین(علیه السلام) مى فرماید:

«المنتظر لأمرنا کالمتشحّط بدمه فی سبیل اللّه»

«کسى که منتظر امر ما (قیام حضرت مهدى(علیه السلام)) باشد، مانند کسى است که در راه خدا در خون خویش بغلطد».

از این حدیث نیز به خوبى استفاده مى شود که منتظرین واقعى امام زمان(علیه السلام)لحظه اى از تحرّک و تکاپو در پیشبرد اهداف دین، باز نمى ایستند، بلکه همیشه سعى و کوشش مى کنند که خود را بر اساس اسلام اصیل و مکتب اهل بیت(علیهم السلام)آن چنان پرورش دهند که صلاحیّت و شایستگى درک حضور حضرت را در زمان ظهور وى داشته باشند تا از مصادیق آیه کریمه زیر باشند:

وَلَقَدْ کَتَبْنا فِی الزَّبُورِ مِن بَعْدِ الذِّکْرِ أَنَّ الأَرْضَ یَرِثُها عِبادِیَ الصَّالِحُونَ

«ما در زبور بعد از ذکر (تورات) نوشتیم که بندگان شایسته ام وارث (حکومت) زمین خواهند گردید».

این جا است که باید گفت: اعتقاد به ظهور حضرت مهدى(علیه السلام) آن چنان که در روایات اهل بیت(علیهم السلام) بیان گردیده است، رمز عدالت خواهى و وحدت کلمه در میان همه مردمان جهان در حکومت الهى آن بزرگوار است چنانکه امام صادق(علیه السلام)در پاسخ به سؤال عمّار ساباطى فرمود.

عمار از آن حضرت سؤال کرد یابن رسول اللّه! در این صورت که عبادت در زمان دولت هاى باطل با ترس، برتر از عبادت در زمان ظهور دولت حق است، چرا ما آرزو کنیم که از اصحاب قائم(علیه السلام) در ظهور حقّ باشیم؟

حضرت صادق در جواب فرمود:

«سبحان اللّه! آیا دوست ندارید که خداوند ـ به واسطه آن حضرت ـ دین حقّ و عدالت را در تمام بلاد دنیا آشکار گرداند و حال همه مردم بهبود یابد؟!

ویجمع اللّه الکلمة و یؤلّف بین قلوب مختلفة ولایعصی اللّه عزّوجلّ فی أرضه و یقام حدود اللّه فی خلقه، ویردّ اللّه الحقّ إلى أهله فیظهروه حتّى لایستخفى بشیء من الحقّ مخافة أحد من الخلق.

و خداوند ـ به واسطه حضرت مهدى(علیه السلام) ـ همه مردم را زیر پرچم توحید و کلمه «لا اله الا اللّه» جمع کند و بین قلب هاى پراکنده و مختلف، دوستى و اتحاد ایجاد کند و گناه را از روى زمین بر دارد و حدود و احکام خدا در میان خلق خدا اجرا گردد و حق به صاحبانش رسد تا آن را ظاهر کنند و چیزى از حق را به جهت ترس از مردم مخفى نکنند».

به جرأت مى توان گفت که ایمان و اعتقاد به ظهور حضرت مهدى(علیه السلام)ـ تنها منجى عالم بشریت ـ با توجه به شناختى که روایات اهل بیت و ائمّه اطهار(علیهم السلام) به ما مى دهد، نه تنها موجب تفرقه و ضعف و سستى در مسلمانان نمى شود; بلکه رمز اتحاد و قدرت و شوکت مسلمانان در آن نهفته است. زیرا اعتقاد به آن، یعنى اعتقاد به حاکمیّت تمام ارزش هاى اسلامى در سطح دنیا و آرزوى غلبه دین حق بر تمام ادیان باطل; اعتقاد به ظهور حضرت مهدى(علیه السلام)، یعنى اعتقاد به تحقق وعده هاى الهى در پیروزى کامل اسلام بر تمام ادیان عالم همانطور که خداوند متعال مى فرماید:

هَوَ الَّذِی أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدى وَدینِ الْحَقِّ لِیُظْهِرَهُ عَلَى الدِّینِ کُلِّهِ وَلَوْ کَرِهَ الْمُشرِکُونَ

خدا کسى است که رسولش را با هدایت و دین حق فرستاد تا آن را بر تمام ادیان غلبه وپیروزى بخشد، هرچند مشرکان کراهت داشته باشند.

اینک از تمام کسانى که مى خواهند با مسئله غیبت و ظهور و اهداف الهى آخرین ذخیره خدا، حضرت بقیة اللّه(علیه السلام)آشنا شوند، مى خواهیم که سعى کنند این معرفت را از طریق قرآن کریم و روایات ائمه اطهار(علیهم السلام) ـ که معدن علوم پیامبر اسلام و تمامى انبیاى الهى هستند ـ فراگیرند تا به حقیقت دست یابند و طعمِ شیرین ایمان را بچشند.

نتیجه

از آنچه گفته شد چنین نتیجه مى گیریم که اعتقاد به ظهور حضرت مهدى(علیه السلام) و مسئله انتظار، در صورتى باعث رکود است که مفهوم آن تحریف شود همان طورى که بعضى از مخالفان و دشمنان اسلام آن را تحریف کرده و مى کنند; امّا اگر این اعتقاد و باور دینى ـ که از مهم ترین مسایل اسلامى به شمار مى رود ـ به مفهوم واقعى آن به جامعه اسلامى و بشریّت تفهیم شود، بزرگ ترین عامل تربیت و خود سازى و تحرک و امید به آینده نورانى و روشن خواهد بود و از مدارک معتبرى که این موضوع را تأیید مى کند، روایتى است که در ذیل آیه کریمه زیر ذکر شده است:

(وَعَدَ اللّهُ الَّذِینَ آمَنُوا مِنکُمْ وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَیَسْتَخْلِفَنّهُمْ)

«خدا به کسانى از شما که ایمان آورده و کارهاى شایسته کرده اند، وعده داده است که حتماً آنان را در این سرزمین جانشین ]خود [قرار دهد; همان گونه که کسانى را که پیش از آنان بودند جانشین ]خود[ قرار داد، و آن دینى را که بر ایشان پسندیده است به سودشان مستقر کند، و بیمشان را به ایمنى مبدل گرداند، ]تا [مرا عبادت کنند و چیزى را با من شریک نگردانند، و هر سک پس از آن به کفر گراید; آنانند که نافرمانند».

از پیامبر اکرم(صلى الله علیه وآله وسلم) و ائمه اطهار(علیهم السلام) نقل شده است که فرموده اند: «این آیه درباره امام مهدى(علیه السلام) و اصحاب آن حضرت نازل شده است».

لذا تمام کسانى که منتظر چنین برنامه اصلاح گرانه به دست توانمند حضرت مهدى(علیه السلام) هستند، باید خودشان در عالى ترین سطح از حیث ایمان به خدا و رسول و انجام فرامین و دستورات اسلامى باشند.

بر این اساس آنچه موجب تفرقه و سستى در بین مسلمانان مى گردد، برداشت غلط و مغرضانه اى است که از سوى بى خبران از حقایق اسلام اظهار مى گردد