شرایط ظهور

همانطور که اشاره شد، در روایات مربوط به مهدویت بسیاری از ویژگی‌های عصر حضور و خصوصیات جامعه‌ آرمانی اسلامی و الهی مهدی موعود ترسیم شده است. توجه به این ویژگی‌ها می‌تواند به ما کمک کند تا مسیر حرکت خود را در آن جهت شکل داده و بکوشیم تا زمینه‌ تحقق نهایی و کامل آنها را توسط حضرت مهدی فراهم سازیم و جامعه‌ خود را به صورت جامعه‌ای مهدی‌پسند درآوریم

همانطور که اشاره شد، در روایات مربوط به مهدویت بسیاری از ویژگی‌های عصر حضور و خصوصیات جامعه‌ آرمانی اسلامی و الهی مهدی موعود ترسیم شده است. توجه به این ویژگی‌ها می‌تواند به ما کمک کند تا مسیر حرکت خود را در آن جهت شکل داده و بکوشیم تا زمینه‌ تحقق نهایی و کامل آنها را توسط حضرت مهدی فراهم سازیم و جامعه‌ خود را به صورت جامعه‌ای مهدی‌پسند درآوریم. شناخت ویژگی‌های آن جامعه‌ آرمانی، در حقیقت به منزله‌ آیینه‌ای که می‌توان زشتی‌ها و زیبایی‌های جوامع کنونی را در آن دید و با شناخت انحرافات و کجی‌ها، در جهت زدودن آنها گام برداشت. برخی از ویژگی‌ها و خطوط کلی جامعه‌ مهدوی به این شرح است:

أ. رفتار بر اساس سیره‌ پیامبر اکرم؛

ب. احیای معارف قرآنی و نبوی در سطح جامعه؛

ج. الهی کردن خواسته‌ها و امیال مردم؛

د. نزول همه‌ برکات آسمان و زمین بر مردمان؛

هـ . برقراری امنیّت فراگیر؛

و. شکوفایی همه‌ استعدادهای عقلی و معرفتی مؤمنان و آشکار شدن علوم پیامبران؛

ز. نابودی همه‌ مظاهر بدعت؛

ح. فراگیری ایمان و صلاح و فضیلت.

دین اسلام به تصریح قرآن، دینی جهانی است و فراگیری اسلام در کل جهان، هدف اصلی پیامبر اسلام بوده است. حال سؤال این است که آیا این هدف تاکنون تحقق یافته است؟ آیا در طول تاریخ زمانی بوده است که دین اسلام و خداپرستی در کل جهان هستی فراگیر شود؟ به یقین تاکنون این اتفاق نیافتاده است؛ نه در زمان پیامبر و نه هیچ‌کدام از امامان معصوم، اسلام جهانی نبوده است. پس آیا این وعده الاهی نادرست است؟ پر واضح است که وعده‌های الاهی تخلف ناپذیرند؛ پس زمانی خواهد آمد که دین اسلام توسط موعودی جهانی فراگیر خواهد شد و تکامل اجتماعی به هدف نهایی خود می‌رسد.

ضرورت وجود منجی و موعود نهایی

همه‌ی ادله‌ای که ضرورت وجود امام معصوم در دوران خاتمیّت و پس از رحلت پیامبر اکرم را اثبات می‌کنند، دوران غیبت و همه‌ی دوران‌های پس از پیامبر اکرم را نیز شامل می‌شوند. در عین حال، می‌توان برای اثبات ضرورت وجود منجی و موعود نهایی، ادله‌ای را اقامه نمود. همگی می‌دانیم که کامل کردن شرایط برای رشد و تکامل آزادانه و آگاهانه‌ی انسانها؛ کمک به رشد عقلانی و تربیت روحی و معنوی انسانهای مستعد؛ تشکیل جامعه‌ی ایده‌آل بر اساس خداپرستی و ارزش‌های الهی و گسترش عدل و داد در سراسر زمین از جمله‌ی مهم‌ترین اهداف برانگیختن پیامبران و فرستادن پیام‌های آسمانی بوده است. هر یک از پیامبران با توجه به شرایط عصر خویش توانستند تا اندازه‌ای در تحقق برخی از این اهداف موفق شوند. اما هیچ‌یک از آنان موفق به تشکیل حکومت جهانی نشدند؛ یعنی هیچ کدام نتوانستند عدل کلی و عمومی را برقرار سازند هر چند برخی از آنان موفق شدند در محدوده‌ی جغرافیایی خاصی حکومت الهی را تشکیل دهند

علامه‌ی طباطبایی در تبیین ضرورت وجود منجی و موعود، بیانی دیگر دارند

أ. همه‌ی انواع آفرینش مشمول قانون هدایت عمومی هستند؛ یعنی ابزار و وسایل مقتضی برای هدایت در اختیار همه‌ی موجودات قرار گرفته است؛

ب. در این میان نوع انسان، برای هدایت و برای وصول به کمال انسانیّت و سعادت نوعی خود، مجهز به نیرویی به نام وحی و نبوت شده است؛

ج. روشن است که اگر انسان در زندگی اجتماعی خود به این کمال و سعادت نرسد، در آن صورت تجهیز او به چنین نیرو و استعدادی لغو و بیهوده خواهد بود؛

د. لغو و باطل در آفرینش خداوند راه ندارد؛

هـ . پس روزی خواهد رسید که جامعه‌ی انسانی، به سعادت و کمال خود برسد. تقریر دیگر این استدلال را می‌توان به این صورت دسته‌بندی کرد که:

أ. بشر از نخستین روزهای سکونت خود در کره‌ی زمین و تشکیل جامعه‌ی انسانی، در آرزوی داشتن یک زندگی اجتماعی سعادتمندانه بوده و همواره به امید دستیابی به چنین آرزویی حرکت می‌کرده است؛

ب. اگر این آرزو و خواسته‌ی بشر امکان تحقق خارجی نداشت، در آن صورت تجهیز بشر به آن، خلاف حکمت بود. به تعبیر دیگر، وجود چنین آرزویی در نهاد بشر، نشان دهنده‌ی تحقق آن است همانگونه که وجود گرسنگی در انسان، نشان‌دهنده‌ی وجود آب است و الا اگر آب و غذایی وجود نمی‌داشتند، تشنگی و گرسنگی هم محقق نمی‌شد؛

ج. پس آینده‌ی جهان ضرورتاً روزی را دربر خواهد داشت که "در آن روز جامعه‌ی بشری پر از عدل و داد شده و با صلح و صفا هم‌زیستی نماید و افراد انسانی غرق فضیلت و کمالشوند